30 KiB
#exercice #maths
Serie I
Exercice 1
1)
Soient f
et g
deux fonctions définies au voisinage de 0
, et telles que :
f(x) = o(x)
g(x)=o(x^2)
On cherche à montrer queg(x) = o(f(x))
Contre-exemple :
Si on a f(x)=x^{5}
et g(x) = x^{3}
Alors, on a bien :
\lim\limits_{ x \to 0 } \frac{f(x)}{x} = \lim\limits_{ x \to 0 } x^{4} = 0
doncf(x)=o(x)
\lim\limits_{ x \to 0 } \frac{g(x)}{x^{2}} = \lim\limits_{ x \to 0 } x = 0
doncg(x)=o(x^{2})
Or :
\begin{align}
\lim\limits_{ x \to 0 } \frac{g(x)}{f(x)} &= \lim\limits_{ x \to 0 } \frac{x^{3}}{x^{5}} \\
&= \lim\limits_{ x \to 0 } \frac{1}{x^{2}} \\
&= +\infty
\end{align}
Donc : g(x)\neq o(f(x))
alors que f(x)=o(x)
et g(x)=o(x^{2})
Note
Au voisinage de
0
: Si :
f(x) = o(x^{i})
g(x) = o(x^{j})
avecj > i
alors on a :g = o(f)
[!attention] Au voisinage de
+\infty
, la propriété est inversée, et on a :f = o(g)
2)
Au voisinage de $0$
On à : f(x) = o(x)
On cherche à montrer que f(x) = o(x^{2})
Contre-exemple :
Si f(x) = x^{2}
,
On a bien : \lim\limits_{ x \to 0 }\frac{f(x)}{x} = \lim\limits_{ x \to 0} x = 0
Or, on a :
\lim\limits_{ x \to 0 }\frac{f(x)}{x^{2}} = \lim\limits_{ x \to 0 } \frac{x^{2}}{x^{2}} = 1 \neq 0
Donc f(x) \neq o(x^{2})
alors que f(x) = o(x)
3)
au voisinage de $0$
On a : f(x) = o(x)
On cherche à montrer que f(x) \sim x
Si f(x) = o(x)
, alors \lim\limits_{ x \to 0 } \frac{f(x)}{x} = 0
Or, f(x)\sim x \iff \lim\limits_{ x \to 0 }\frac{f(x)}{x} = 1
Donc f(x) \not\sim x
Exercice 2
Soient :
f(x) = x (1+\sqrt{ x })
g(x) = (x-1)\ln(x)(x+e^{-x})
1)
- montrer que
f(x) \sim x^{\frac{3}{2}}
\begin{align}
\lim\limits_{ x \to 0 } \frac{f(x)}{x^{\frac{3}{2}}} &= \lim\limits_{ x \to 0 } \frac{x(1+\sqrt{ x })}{\sqrt{ x }^{3}} \\
&= \lim\limits_{ x \to 0 } \frac{1+\sqrt{ x }}{\sqrt{ x }} \\
&= \lim\limits_{ x \to 0 } \frac{1}{\sqrt{ x }}+1 \\
&= 1
\end{align}
Donc on à bien f(x) \sim x^{\frac{3}{2}}
Exercice 3
1.
2.
Soit f: x \mapsto (\cos(x^{2}) + a)e^{x} - \sqrt{ x^{3} +2 }
On cherche à montrer que f(x) = \mathcal{O}(e^{x})
On veut donc montrer que \frac{f(x)}{e^{x}}
reste borné au voisinage de +\infty
[!info] remarque Les voisinages de
+\infty
sont de la forme]A, +\infty[
pour un certainA
Une condition suffisante est que \displaystyle\lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{f(x)}{e^{x}} = l \in \mathbb{R}
[!info] Rappel
l \in \mathbb{R}
signifie quel
est borné. Pour inclure les limites infinies, on utilise\overline{\mathbb{R}}
\displaystyle\frac{f(x)}{e^{x}} = (\cos(x^{2})+a) - \frac{\sqrt{ x^{3}+2 }}{e^{x}}
On a :
\cos(x^{2}) +a
est bornée au voisinnage de+\infty
\displaystyle\lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{\sqrt{ x^{3}+2 }}{e^{x}} = \lim\limits_{ x \to +\infty } \sqrt{ \frac{x^{3}+2}{e^{2x}} } = 0
(par croissances comparées)
On conclut que \frac{f(x)}{e^{x}}
est bornée au voisinnage de +\infty
(La somme de deux fonctions bornées est aussi bornée)
3.
Si on pose a = 2
A-t-on f(x) \sim_{+\infty} 2e^{x}
?
Dans le 1. on a montré que : f(x) \sim \left( \cos \left( x^{2} \right) +2 \right)e^{x}
Donc la question se résume en cherchant si \cos(x^{2}) + 2 \sim 2e^{x}
[!info] Remarque On utilise la transitivité de l'équivalence de fonctions :
On cherche donc à savoir si : \left( \cos(x^{2}) + 2 \right) e^{x} \sim 2e^{x}
La réponse est non car :
\begin{align} \lim\limits_{ x \to + \infty } \frac{\left( \cos (x^{2}) + 2\right)e^{x}}{2e^{x}} & = \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{\cos(x^{2})+2}{2} \\ &= \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{\cos(x^{2})}{2} +1 \end{align}
Cette limite n'existe pas, elle est donc différente de 1
, donc on à pas l'équivalence.
Exercice 4
Déterminer un équivalent simple des expressions suivantes au voisinage de
+\infty
1.
a)
-5 x ^{3} + \pi x ^{4} - \ln 2
[!definition] Propriété On sait que :
f(x) + o(f(x)) \sim f(x)
-5x^{3} = o(\pi x^{4})
et -\ln 2 = o(\pi x^{4})
Donc : \pi x^{4} - 5 x^{3} - \ln 2 = \pi x^{4} + o(\pi x^{4}) + o(\pi x^{4})
Et donc : -5x^{3} + \pi x^{4} - \ln 2 \sim \pi x^{4}
b)
\displaystyle 2e^{x} - \frac{1}{3}x^{12} k \sqrt{ 2 }\ln x
[!info] Rappel
\ln (bx) \ll P(x) \ll e^{ax}
quelque soient(a, b) \in \mathbb{R}
etP \in \mathbb{R}[X]
un polynôme
\displaystyle- \frac{1}{3}x^{12} = o(2e^{x})
\sqrt{ 2 }\ln x = o(2e^{x})
donc :2e^{x}- \frac{1}{3}x^{12} + \sqrt{ 2 }\ln x \sim 2e^{x}
c)
\displaystyle \frac{e^{x+2}+\ln x}{e^{x-1}+x+1}
[!info] Rappel On sait que, soient
f
etg
des fonctions :\displaystyle \frac{f_{1}(x)}{g_{1}(x)} \sim \frac{f_{2}(x)}{g_{2}(x)} \iff \begin{cases}f_{1}(x)\sim f_{2}(x)\\\text{et}\\ g_{1}(x) \sim g_{2}(x)\end{cases}
Or, on a :
e^{x+2} + \ln x \sim e^{x+2}
e^{x-1} + x+1 \sim e^{x-1}
donc :
\displaystyle \frac{e^{x+2}+\ln x}{e^{x-1}+x+1} \sim \frac{e^{x+1}}{e^{x-1}}
On sait que : \displaystyle\frac{e^{x+1}}{e^{x-1}} = e^{(x+1)-(x-1)} = e^{2}
Donc :
\displaystyle \frac{e^{x+2}+\ln x}{e^{x-1}+x+1} \sim e^{2}
d)
\ln(x+2)
\begin{align}
\lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{\ln(x+2)}{\ln(x)} &= \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{\ln \left( x \left( 1+\frac{2}{x} \right) \right) }{\ln(x)} \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{\ln(x) + \ln \left( 1+\frac{2}{x} \right) }{\ln(x)} \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } 1+\frac{\ln \left( 1+\frac{2}{x} \right) }{\ln(x)} \\
&= 1
\end{align}
Donc \ln(x+2) \sim \ln(x)
e)
e^{2x} - 9e^{\sqrt{ x }} - \ln(3x)
On a :
e^{2x} - 9e^{\sqrt{ x }} - \ln(3x) \sim e^{2x} - 9e^{\sqrt{ x }}
Donc, on veut montrer que 9e^{\sqrt{ x }} = o(e^{2x})
\begin{align}
\displaystyle\lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{9e^{\sqrt{ x }}}{e^{2x}} &= \lim\limits_{ x \to +\infty }9 e^{\sqrt{ x }-2x} \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } 9e^{2x\left( \frac{1}{2\sqrt{ x }}-1 \right) } \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } 9e^{2x(-1)} & \text{car } \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{1}{2\sqrt{ x }} = 0 \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } 9x^{-2x} \\
&= 0 & \text{car } \lim\limits_{ x \to +\infty } e^{-x} = 0
\end{align}
f)
\displaystyle x^{2}+8x^{2}\ln (x)+ \frac{2x}{\ln(x)}
\displaystyle x^{2}+8x^{2}\ln (x)+ \frac{2x}{\ln(x)} = \frac{x^{2}\ln(x) + 8x^{2}\ln^{2}(x) + 2x}{\ln(x)}
x^{2} = o\left( 8x^{2}\ln(x) \right)
car \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{x^{2}}{8x^{2}\ln(x)} = \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{1}{8\ln(x)} = 0
De plus : \displaystyle \frac{2x}{\ln(x)} = o\left( 8x^{2}\ln(x) \right)
car \ln
est strictement positive au voisinage de +\infty
[!note] Justification de
\dfrac{2x}{\ln(x)} = o\left( 8x^{2}\ln(x) \right)
\dfrac{2x}{\ln(x)} < 2x
au voisinage de+\infty
et2x = o\left( 8x^{2}\ln(x) \right)
Donc, nécoessaireemnt,\displaystyle\frac{2x}{\ln(x)} = o\left( 8x^{2}\ln(x) \right)
On conclut que :
8x^{2}\ln(x) + x^{2} + \frac{2x}{\ln(x)} \sim 8x^{2}\ln(x)
f)
x^{2}+8x^{2}x + \frac{2x}{\ln x}
x^{2} = o(8x^{2}\ln(x))
car :
\displaystyle\lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{x^{2}}{8x^{2}\ln x} = \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{1}{8\ln x} = 0
\displaystyle\frac{2x}{\ln x} = o(8x^{2}\ln x)
car :
\displaystyle\lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{\frac{2x}{\ln x}}{8x^{2}\ln x} = \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{2x}{8x^{2}\ln^{2}x} = \lim\limits_{ x \to +\infty }\frac{1}{4x\ln^{2}x} = 0
Donc, on a :
\boxed{x^{2} + 8x^{2} \ln x + \frac{2x}{\ln x} \sim 8x^{2}\ln x}
g)
\displaystyle\frac{\sin x}{x^{3}} - \frac{4}{x\sqrt{ x }} = \frac{\sin x-4x\sqrt{ x }}{x^{3}}
Montrons que \sin(x) = o(-4x\sqrt{ x })
:
-1 \leq \sin x\leq 1
\displaystyle \underbrace{-\frac{1}{-4x\sqrt{ x }}}_{\to_{+\infty} 0} \geq \frac{\sin x}{-4x\sqrt{ x }} \geq \underbrace{\frac{1}{-4x\sqrt{ x }}}_{\to _{+\infty}0}
On a :
\displaystyle\lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{1}{4x\sqrt{ x }} = \lim\limits_{ x \to +\infty } -\frac{1}{4x\sqrt{ x }} = 0
Donc, d'après le théorème des gendarmes, on sait que :
\displaystyle \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{\sin x}{-4x\sqrt{ x }} = 0
Puisque \displaystyle\frac{1}{-4x\sqrt{ x }} = - \frac{4}{x\sqrt{ x }}
, on obtient :
\boxed{\displaystyle \frac{\sin x}{x^{3}} - \frac{4}{x\sqrt{ x }} \sim - \frac{4}{x\sqrt{ x }}}
h)
On a : 9 = o\left( e^{ 2x+3 } \right)
car \displaystyle\lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{9}{e^{ 2x+3 }} = 0
(on peut donc enlever 9
)
On cherche à savoir si e^{ 2x } = o\left( e^{ 2x+3 } \right)
\displaystyle\lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{e^{ 2x }}{e^{ 2x+3 }} = \lim\limits_{ x \to +\infty } e^{ 2x - (2x+3)} = \lim\limits_{ x \to +\infty } e^{ -3 } \neq 0
Note
On a
e^{ 2x } = \mathcal{O}\left( e^{ 2x+3 } \right)
maise^{ 2x } \neq o\left( e^{ 2x+3 } \right)
Donc, on devra garder e^{ 2x }
et e^{ 2x + 3 }
Alors, on obtient :
\begin{align}e^{ 2x+3 } - e^{ 2x } - 9 &\sim e^{ 2x+3 } - e^{ 2x }\\ &\sim (e^{ 3 } -1)e^{ 2x }\end{align}
i)
\displaystyle \frac{\ln(3 +x^{4})}{\ln 3 + 2 \ln \left( 2x^{2} \right)}
\begin{align}
\frac{\ln(3 +x^{4})}{\ln 3 + 2 \ln \left( 2x^{2} \right)} &= \frac{\ln\left( x^{4}\left( \frac{3}{x^{4}} +1 \right) \right)}{\ln 3 + 2 \ln (2x^{2})} \\[1em]
&= \frac{\ln(x^{4}) + \ln \left( \frac{3}{x^{4}} +1 \right) }{\ln(3) + 2\ln(2) + 2\ln(x^{2})} \\[1em]
&= \frac{4\ln(x) + \ln \left( \frac{3}{x^{4}} +1 \right) }{\ln(3) + 2\ln(2) +4\ln(x)} && \text{car } \ln \left( x^{2} \right) = 2\ln x\\[1em]
\end{align}
[!note] Remarque On utilise le fait que
\ln(x^{2}) = 2\ln(x)
De manière générale, on a :\ln(x^{n}) = n\ln(x)
Avec
x \in \mathbb{R}^{+}
etn \in \mathbb{R}
On a :
\ln \left( \frac{3}{x^{4}} +1 \right) = o\left( 4\ln(x) \right)
car :
\displaystyle\lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{\ln \left( \frac{3}{x^{4}} +1 \right)}{4\ln x} = \frac{0}{+\infty} = 0
et :
\ln(3) + 2\ln(2) = o(4\ln(x))
car :
\displaystyle\lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{\ln(3) + 2\ln(2)}{4\ln(x)} = 0
Donc, on obtient :
\displaystyle\frac{\left( 4\ln(x) + \ln \left( \frac{3}{x^{4}}+1 \right) \right)}{\ln(3) + 2\ln(2) +4\ln(x)} \sim \frac{4\ln(x)}{4\ln(x)}
Soit :
\boxed{\frac{\left( 4\ln(x) + \ln \left( \frac{3}{x^{4}}+1 \right) \right)}{\ln(3) + 2\ln(2) +4\ln(x)} \sim 1}
[!note] Remarque On peut en déduire que :
\displaystyle\lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{\ln \left( 3 + x^{4} \right)}{\ln(3) + 2\ln(2x^{2})} = 1
même si on n'a pas utilisé cette propriété pour montrer l'équivalence
2.
Déterminer un équivalent simple des expressions suivantes au voisinage de
0
a)
\sin x - 3
\mathrm{DL}_{2}(0): \sin x = x+o(x^{2})
[!info] Rappel Développement limité de
\sin x
:\displaystyle\sin x = x- \frac{x^{3}}{3!} + \frac{x^{5}}{5!} - \frac{x^{7}}{7!} + \cdots + \frac{x^{2n+1}}{(2n+1)!} + o\left( x^{2n+1} \right)
(mêmes termes que le développement de l'exponentielle, mais seulement les terme avec des puissances impaires - car le sinus est impair - et avec des signes alternés)Note
Le mnémotechnique fonctionne également pour le cosinus, qui est pair
On peut en déduire une infinité d'équivalents du sinus :
\sin (x) \sim x
\sin(x) \sim x - \frac{x^{3}}{3!}
\sin(x) \sim x- \frac{x^{3}}{3!} + \frac{x^{5}}{5!}
\sin(x) \sim x- \frac{x^{3}}{3!} + \frac{x^{5}}{5!} - \frac{x^{7}}{7!}
\vdots
On a : \sin(x) - 3 = x+o(x^{2})-3
On obtient donc :
\boxed{\sin(x)-3 \sim x-3}
b)
\sin(x)-x+x^{2}
\displaystyle\mathrm{DL}_{4}(0): \sin(x) = x- \frac{x^{3}}{3!} + o(x^{4})
Donc \displaystyle\sin(x) - x + x^{2} = \left( x- \frac{x^{3}}{3!}+o(x^{4})\right) - x + x^{2} = x^{2} - \frac{x^{3}}{3!} +o(x^{4})
On obtient : \displaystyle\sin(x)-x+x^{2} \sim x^{2} - \frac{x^{3}}{3!}
On remarque qu'on pouvait arrêter le Développement limité à l'ordre 2 :
\sin(x) = x + o(x^{2})
pour obtenir :
\boxed{\sin(x)-x+x^{2} \sim x^{2}}
c)
\sin(x)-x+ \frac{x^{3}}{6}\cos(x)-1
\mathrm{DL}_{3}(0):\cos(x) = 1 - \frac{x^{2}}{2} + o(x^{3})
Donc :
\displaystyle\frac{x^{3}}{6} \cos(x) = \frac{x^{3}}{6} - \frac{x^{5}}{12} o(x^{8})
Aussi :
\begin{align}
\sin(x)-x + \frac{x^{3}}{6}\cos(x) -1 &= x- \frac{x^{3}}{6} + \frac{x^{5}}{5!} +o(x^{6})-x + \frac{x^{3}}{6} - \frac{x^{5}}{12} + o(x^{6})\\
&= \frac{x^{5}}{5!} - \frac{x^{5}}{12} + \underbrace{o(x^{6}) + o(x^{6})}_{o(x^{6})} \\
&\sim \left( \frac{1}{5!} - \frac{1}{12} \right)x^{5}
\end{align}
On obtient donc :
\boxed{\sin(x)-x+ \frac{x^{3}}{6}\cos(x)-1 \sim \left( \frac{1}{5!} - \frac{1}{12} \right)x^{5}}
Serie II
Exercice 1
Trouver le domaine de définition et une primitive des fonctions suivantes
1. h_{1}(x) = \cos (x)\sin(x)
\mathscr{D}_{h_{1}} = \mathbb{R}
\begin{align}
\int \cos(x)\sin(x) \, dx &= \frac{1}{2}\int 2\cos(x)\sin(x) \, dx \\
&= \frac{1}{2}\int 2 \sin'(x)\sin(x) \, dx \\
&= \frac{1}{2}\sin ^{2}(x)+ \text{cste.}
\end{align}
On obtient :
\boxed{\int h_{1}(x) \, dx = \frac{1}{2}\sin ^{2}(x)+\text{cste.}}
[!note] Remarque De la même manière, si on utilise :
\cos(x)\sin(x) = -\cos(x)\cos'(x)
On obtient la même chose, avec un signe opposé :\displaystyle\int h_{1}(x) \, dx = -\frac{1}{2}\cos ^{2}(x)+\text{cste.}
[!note] Remarque de la remarque Si on soustrait les deux primitives, on obtient :
\frac{1}{2} \sin ^{2}(x) - \left( - \frac{1}{2} \cos ^{2}(x) \right) + \text{cste.} = \frac{1}{2} \left( \sin ^{2}(x) + \cos ^{2}(x) \right) + \text{cste.} = \frac{1}{2} + \text{cste.} = \text{cste}
Ce qui est logique, puisque ce sont les primitives de la même fonction (h_{1}(x) - h_{1}(x)
est nulle, et la primitive de la fonction nulle est une fonction constante).
2. h_{2}(x) = (2x-3)(2x^{2}-6x+4)
Il y à deux méthodes possibles
développer l'expression
On peut développer (2x-3)(2x^{2}-6x+4)
, puis intégrer le polynôme obtenu
- [c] c'est long
Remarquer une forme particulière
\begin{align}
\int (2x-3)(2x^{2}-6x+4) \, dx &= \int 2\underbrace{(2x-3)}_{\text{dérivée de } x^{2}-3x+2}(x^{2}-3x+2) \, dx \\
&= \int 2 u'(x)\times u(x) \, dx && \text{avec } u(x) = x^{2}-3x+2 \\
&= \big( u(x) \big) ^{2} + \text{cste.} \\
&= \left( x^{2}-3x+2 \right) ^{2} + \text{cste.} \\
&= x^{4} - 6x^{3} + 13x^{2} - 12x + 4 + \text{cste.}
\end{align}
On obtient :
\boxed{\int h_{2}(s) \, dx = x^{4}-6x^{3}+13x^{2}-12x+4+\text{cste.}}
Exercice 2
f)
\displaystyle\int_{2}^{+\infty} \frac{1}{t^{2}-1} \, dt
Décomposition en éléments simples :
\displaystyle \frac{1}{t^{2}-1} = \frac{1}{(t-1)(t+1)} = \frac{A}{t-1} + \frac{B}{t+1}
On cherche A
et B
:
\begin{align}
\frac{1}{t^{2}-1} &= \frac{A}{t-1} + \frac{B}{t+1} \\ \\
&= \frac{A(t+1)+B(T-1)}{(t-1)(t+1)} \\
&= \frac{At+A+Bt-B}{t^{2}-1} \\
&= \frac{(A+B)t+A-B}{t^{2}-1} \\
\text{donc :} \\
1 &= (A+B)t + A-B \\
\text{soit :} \\
\begin{cases}
A+B = 0 \\
A-B = 1
\end{cases} \\
&\iff \begin{cases}
A = -B \\
2A = 1
\end{cases} \\
&\iff \begin{cases}
A = -B \\
A = \frac{1}{2}
\end{cases} \\
&\iff \begin{cases}
A = \frac{1}{2} \\
B = -\frac{1}{2}
\end{cases}
\end{align}
Donc, on a :
\displaystyle \frac{1}{t^{2}-1} = \frac{1}{2(t-1)} - \frac{1}{2(t+1)}
$$ \begin{align} \int_{2}^{+\infty} \frac{dt}{t^{2}-1} &= \int_{2}^{+\infty} \frac{1}{2(t-1)} - \frac{1}{2(t+1)} , dt \ &= \lim\limits_{ x \to +\infty } \int_{2}^{x} \frac{1}{2(t-1)} - \frac{1}{2(t+1)} , dt \ &= \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{1}{2}\left( \left[ \ln(|t-1|) - \ln(|t+1|) \right]{2}^{x} \right) \ &= \lim\limits{ x \to +\infty } \frac{1}{2} \left( \ln(x-1) - \ln(x+1) - \ln(1) + \ln(3) \right) \ &= \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{1}{2}\left( \ln\left( \frac{x-1}{x+1} \right) + \ln(3) \right) \ \text{or :} & \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{x-1}{x+1} = 1 \ \text{donc :} \ \int_{2}^{+\infty} \frac{1}{t^{2}-1} , dt &= \frac{\ln(3)}{2} \end{align} $$
g)
\displaystyle \int_{0}^{1} \frac{1}{\sqrt{ t }} \, dt
\begin{align}
\int_{0}^{1} \frac{dt}{\sqrt{ t }} &= \lim\limits_{ x \to 0 } \int_{x}^{1} t^{-\frac{1}{2}} \, dt \\
&= \lim\limits_{ x \to 0 } \left[ \frac{1}{\frac{1}{2}} t^{\frac{1}{2}} \right]_{x}^{1} \\
&= \lim\limits_{ x \to 0 } \left[ 2\sqrt{ t } \right]_{x}^{1} \\
&= \lim\limits_{ x \to 0 } 2\sqrt{ 1 } - 2\sqrt{ x } \\
&= 2
\end{align}
Donc \displaystyle \int_{0}^{1} \frac{dt}{\sqrt{ t }}
est convergente et vaut 2
.
h)
\displaystyle \int_{0}^{+\infty} t e^{ -t } \, dt
On utilise une intégration par parties :
t e^{-t} = u(t) \times v'(t)
où :
\displaystyle \begin{cases} u(t) = t\\ v'(t) = e^{-t} \end{cases} \implies \begin{cases} u'(t) = 1\\ v(t) = -e^{-t} \end{cases}
Alors :
\begin{align}
\int_{a}^{b} t e^{ -t } \, dt &= \int_{a}^{b} u(t)v'(t) \, dt \\
&= \left[ u(t)\times v(t) \right]_{a}^{b} - \int_{a}^{b} u'(t)\times v(t) \, dt \\
&= \left[ -t e^{ -t } \right]_{a}^{b} - \int_{a}^{b} - e^{ -t } \, dt \\
&= \left[ -t e^{ -t } \right]_{a}^{b} - \left[ e^{ -t } \right]_{a}^{b} \\
\text{donc :} \\
\int_{0}^{+\infty} t e^{ -t } \, dt &= \lim\limits_{ x \to +\infty } \left[ -t e^{ -t } \right]_{0}^{x} - \left[ e^{-t} \right]_{0}^{x} \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } -x e^{ -x } - 0 - e^{ -x } - (-1) \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } \underbrace{ -x e^{ -x } }_{ \to 0 } - \underbrace{ e^{ -x } }_{ \to 0 } + 1 \\
&= 1
\end{align}
Donc, l'intégrale \displaystyle\int_{0}^{+\infty} t e^{ -t } \, dt
converge et vaut 1
i)
\displaystyle\int_{0}^{\frac{\pi}{4}} \frac{\cos(t)}{\sqrt{ \sin (t) }} \, dt
\displaystyle \int_{0}^{\frac{\pi}{4}} \frac{\cos(t)}{\sqrt{ \sin (t) }} \, dt = \lim\limits_{ x \to 0 } \int_{x}^{\frac{\pi}{4}} \frac{\cos(t)}{\sqrt{ \sin(t) }} \, dt
On sait que (\sin x)' = \cos x
Donc, on a :
\begin{align}
\lim\limits_{ x \to 0 } \int_{x}^{\frac{\pi}{4}} \frac{\cos(t)}{\sqrt{ \sin(t) }} \, dt &= \lim\limits_{ x \to 0 } \int_{x}^{\frac{\pi}{4}} \frac{(\sin t)'}{\sqrt{ \sin(t) }} \, dt \\
&= \lim\limits_{ x \to 0 } 2 \int_{x}^{\frac{\pi}{4}} \frac{(\sin t)'}{2\sqrt{ \sin t }} \, dt \\
&= \lim\limits_{ x \to 0 } 2 \left[ \sqrt{ \sin(t) } \right]_{x}^{\frac{\pi}{4}} && \text{car } \left(\sqrt{ u }\right)' = \frac{u'}{2\sqrt{ u }} \\
&= \lim\limits_{ x \to 0 } 2\left( \sqrt{ \sin \left( \frac{\pi}{4} \right) } - \sqrt{ \sin(x) } \right) \\
&= 2 \sqrt{ \frac{\sqrt{ 2 }}{2} } \qquad \text{ car } \lim\limits_{ x \to 0 } \sqrt{ \sin(x) } = 0 \\
&= 2 \sqrt{ \frac{1}{\sqrt{ 2 }} } \\
&= 2 \times \frac{1}{2^{\frac{1}{4}}} \\
&= 2 ^{1-\frac{1}{4}} \\
&= 2^{\frac{3}{4}}
\end{align}
Donc, \displaystyle \int_{0}^{\frac{\pi}{4}} \frac{\cos(t)}{\sqrt{ \sin(t) }} \, dt
est convergente et vaut 2^{\frac{3}{4}}
Exercice 5
Déterminer à l'aide de la définition la nature des intégrales suivantes et calculer celles qui convergent.
b)
\displaystyle \int_{-\infty}^{+\infty} \frac{dt}{1+t^{2}}
\begin{align}
\displaystyle \int_{-\infty}^{+\infty} \frac{dt}{1+t^{2}} &= \int_{-\infty}^{0} \frac{1}{1+t^{2}} \, dt + \int_{0}^{+\infty} \frac{1}{1+t^{2}} \, dt \\
&= \lim\limits_{ x \to -\infty } \int_{x}^{0} \frac{1}{1+t^{2}} \, dt + \lim\limits_{ x \to +\infty } \int_{0}^{+\infty} \frac{1}{1+t^{2}} \,dt \\
&= \lim\limits_{ x \to -\infty } \left[ \arctan(t) \right]_{x}^{0} + \lim\limits_{ x \to +\infty } \left[ \arctan(t) \right]_{0}^{x} \\
&= \lim\limits_{ x \to -\infty } \left( 0-\arctan(x) \right) + \lim\limits_{ x \to +\infty } \left( \arctan(t)-0 \right) \\
&= -\left( - \frac{\pi}{2} \right) + \frac{\pi}{2} \\
&= \pi
\end{align}
[!info]- Rappel - Fonction artangente !fonction arctangente
c)
\displaystyle \int_{0}^{+\infty} \frac{e^{\arctan(t)}}{1+t^{2}} \, dt
\begin{align}
\int_{0}^{+\infty} \frac{e^{\arctan(t)}}{1+t^{2}} \, dt &= \lim\limits_{ x \to +\infty } \int_{0}^{x} \frac{e^{\arctan(t)}}{1+t^{2}} \, dt \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } \int_{0}^{+\infty} \frac{1}{1+t^{2}}\times e^{\arctan(t)} \, dt \\
\end{align}
On sait que : \big( v(u(x)) \big)' = u'(x)\times v'(u(x))
(autrement dit : (v \circ u)' = u' \times v'\circ u
) (dérivée d'une composée)
Alors :
\displaystyle \int_{a}^{b} u'(t)\times v'(u(t)) \, dt = \big[ v(u(t)) \big]_{a}^{b} = \left[ u(t) \right]_{u(a)}^{u(b)}
Donc :
\begin{align}
\int_{0}^{+\infty} \frac{e^{\arctan(t)}}{1+t^{2}} \, dt &= \lim\limits_{ x \to +\infty } \left[ e^{\arctan(t)} \right]_{0}^{x} \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } \left( e^{ac\tan(x)} - e^{\arctan(0)} \right) \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } \left( e^{\arctan(t)} - 1 \right) \\
&= e^{\frac{\pi}{2}} - 1
\end{align}
d)
\displaystyle \int_{1}^{+\infty} \frac{dt}{t^{2}}
\begin{align}
\int_{1}^{+\infty} \frac{dt}{t^{2}} &= \lim\limits_{ x \to +\infty } \int_{1}^{x} \frac{1}{t^{2}} \, dt \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } \left[ -\frac{1}{t} \right] _{2}^{x} \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } \left( -\frac{1}{x} + 1 \right) \\
&= 1
\end{align}
e)
\displaystyle \int_{0}^{+\infty} t e^{ -t^{2} } \, dt
\begin{align}
\int_{0}^{+\infty} t e^{ -t^{2} } \, dt &= \lim\limits_{ x \to +\infty } \int_{0}^{x} \text{e-tsr} \, dt \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } \int_{0}^{x} -\frac{1}{2}\times(-2)t e^{ -t^{2} } \, dt \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } -\frac{1}{2}\int_{0}^{x} -2t e^{ -t^{2} } \, dt \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } \left( -\frac{1}{2} \times \left[ e^{ -t^{2} } \right]_{0}^{x} \right) \\
&= \lim\limits_{ x \to +\infty } \left( -\frac{1}{2} \left( e^{-x^{2}} - 1 \right) \right) \\
\end{align}
Exercice 6
a)
\displaystyle \int_{1}^{+\infty} \frac{1-\cos(t)}{t^{2}} \, dt
\displaystyle\frac{1-\cos(t)}{t^{2}}
est continue sur[0; +\infty[
- on a :
\displaystyle \lim\limits_{ x \to +\infty } \frac{1-\cos(t)}{t^{2}} = 0
, donc on a pas une divergence grossière \displaystyle \forall t \in [1, +\infty[, 0 \leq \frac{1-\cos(t)}{t^{2}} \leq \frac{2}{t^{2}}
- Or,
\displaystyle \int_{1}^{+\infty} \frac{2}{t^{2}} \, dt = 2\int_{1}^{+\infty} \frac{1}{t^{2}} \, dx
, qui est une intégrale de Riemann. D'après le critère de Riemann,\displaystyle \int_{1}^{+\infty} \frac{2}{t^{2}} \, dx
converge donc. - aussi,
\displaystyle\int_{1}^{+\infty} 0 \, dx = 0
- Alors, par encadrement,
\displaystyle \int_{1}^{+\infty} \frac{1-\cos t}{t^{2}} \, dt
converge
- Or,
b)
\displaystyle \int_{0}^{+\infty} \frac{t^{2}}{t^{\frac{17}{5}} + 1} \, dt
-
la singularité est en
+\infty
-
\displaystyle \lim\limits_{ t \to +\infty } \frac{t^{2}}{t^{\frac{17}{5}}+ 1} = 0
par croissance comparée- Donc on a pas une divergence grossière
\displaystyle\frac{t^{2}}{t^{\frac{17}{5}}+1} \sim _{+\infty} \frac{1}{t^{\frac{7}{5}}}
Alors \displaystyle \int_{0}^{+\infty} \frac{t^{2}}{t^{\frac{17}{5}} + 1} \, dt
et \displaystyle\int_{0}^{+\infty} \frac{1}{t^{\frac{7}{5}}} \, dt
ont la même convergence
Or, par critère de Riemann, on sait que \displaystyle\int_{1}^{+\infty} \frac{1}{t^{\frac{7}{5}}} \, dt
est convergente, donc \displaystyle\int_{1}^{+\infty} \frac{t^{2}}{t^{\frac{17}{5}}+1} \, dx
converge aussi.
- [!] on intègre sur
[1;+\infty[
pour que le critère de Riemann puisse s'appliquer De l'autre côté,\displaystyle\int_{0}^{1} \frac{t^{2}}{t^{\frac{17}{5}}+1} \, dx
est une intégration classique, donc finie.
Alors, puisque \displaystyle\int_{0}^{+\infty} \frac{t^{2}}{t^{\frac{17}{5}}+1} \, dt = \int_{0}^{1} \frac{t^{2}}{t^{\frac{17}{5}}+1} \, dt + \int_{1}^{+\infty} \frac{t^{2}}{t^{\frac{17}{5}}+1} \, dt
On sait que l'intégrale :
\displaystyle\int_{0}^{+\infty} \frac{t^{2}}{t^{\frac{17}{5}}+1} \, dt
converge
c)
\displaystyle\int_{0}^{1} \frac{e^{ t }}{t} \, dt
Soit t \in ]0; 1]
on a : \displaystyle 0 \leq \frac{1}{t} \leq \frac{e^{ t }}{t}
De plus, on sait que \displaystyle\int_{0}^{1} \frac{1}{t} \, dt
est divergente (critère de Riemann)
Donc, \displaystyle\int_{0}^{1} \frac{1}{t} \, dt
est
d)
\displaystyle\int_{0}^{1} \frac{\cos(t)}{\sqrt{ t }} \, dt
Soit t \in ]0; 1]
, on a :
0 \leq \cos t \leq 1
\displaystyle0 \leq \frac{\cos(t)}{\sqrt{ t }} \leq \frac{1}{\sqrt{ t }}
De plus, on sait que \displaystyle \int_{0}^{1} \frac{1}{\sqrt{ t }} \, dt
converge (critère de Riemann)
alors, \displaystyle\int_{0}^{1} \frac{\cos(t)}{\sqrt{ t }} \, dt
converge
e)
\displaystyle\int_{0}^{1} \frac{t^{2}+1}{t} \, dt
Note: on peux simplement effectuer le calcul de l'intégrale\displaystyle\int_{x}^{1} \frac{t^{2}+1}{t} \, dt
, et voir que par passage à la limite, elle diverge.
\displaystyle\frac{t^{2}+1}{t}
est une fonction positive sur ]0;1]
de plus, on a : \displaystyle \frac{t^{2}+1}{t} \sim_{0} \frac{1}{t}
Alors \displaystyle \int_{0}^{1} \frac{t^{2}+1}{t} \, dt
a la même nature que \displaystyle \int_{0}^{1} \frac{1}{t} \, dt
qui diverge (critère de Riemann)
Ainsi, \displaystyle \int_{0}^{1} \frac{t^{2}+1}{t} \, dt
diverge
f)
F = \displaystyle \int_{-\infty}^{1} \frac{e^{ \cos t }}{t} \, dt
\displaystyle \frac{e^{ \cos t }}{t}
est continue par morceaux sur ]-\infty; 0[ \cup ]0; 1]
(on note \frac{e^{ \cos t }}{t} \in \mathcal{CM}(]-\infty;0[\cup]0;1])
)
Donc :
\begin{align}
F &= \int_{-\infty}^{0} \frac{e^{ \cos t }}{t} \, dt + \int_{0}^{1} \frac{e^{ \cos t }}{t} \, dt \\
&= \int_{-\infty}^{-1} \frac{e^{ \cos t }}{t} \, dt + \int_{-1}^{0} \frac{e^{ \cos t }}{t} \, dt + \int_{0}^{1} \frac{e^{ \cos t }}{t} \, dt
\end{align}
On est obligé de diviser en 3 intégrales, car on a des singularités en -\infty
et en 0
, et que l'on veut intégrer jusqu'a 1
. On cherche donc à obtenir des intégrales avec chacune une seule singularité.
Le choix de -1
est arbitraire (et ne change pas le résultat).
On veut montrer que \displaystyle\int_{0}^{1} \frac{e^{ \cos t }}{t} \, dt
diverge
Soit t \in ]0;1]
on a:
0 \leq \cos t
\displaystyle 1 \leq e^{ \cos t }
(car l'exponentielle est une fonction croissante)
\displaystyle 0 \leq \frac{1}{t} \leq \frac{e^{ \cos t }}{t}
(car t > 0
)
Or, \displaystyle\int_{0}^{1} \frac{1}{t} \, dt
diverge (critère de Riemann).
On en déduit que \displaystyle\int_{0}^{1} \frac{e^{ \cos t }}{t} \, dt
diverge
g)
\displaystyle G = \int_{0}^{+\infty} \ln(t) \exp(-t) \, dt
\displaystyle G = \int_{0}^{1} \ln(t)\exp(-t) \, dt + \int_{1}^{+\infty} \ln(t)\exp(-t) \, dx
[!info] Rappels sur les logarithmes Formules de base sur les logarithmes :
\ln(a \times b) = \ln(a) + \ln(b)
\ln\left( \frac{a}{b} \right) = \ln(a) - \ln(b)
\ln\left( \frac{1}{x} \right) = -\ln(x)
\ln(a^{k}) = k\ln(a)
- on en déduit aussi :
\ln\left( \frac{1}{x} \right) = \ln(x^{-1}) = -\ln(x)
Convergence de \displaystyle\int_{0}^{1} \ln(t)\exp(-t) \, dt
\displaystyle \int_{0}^{1} \ln(t)\exp(-t) \, dt = \lim\limits_{ x \to +\infty }
On a : \displaystyle\lim\limits_{ t \to 0 } t^{\frac{1}{2}} \ln(t) e^{ -t } = 0
(on rappelle que t^{\frac{1}{2}} = \sqrt{ t }
)
Donc, d'après la proposition 7 du cours, on sait que \displaystyle\int_{0}^{1} \ln(t)e^{ -t } \, dt
est absolument convergente.
Convergence de \displaystyle\int_{1}^{+\infty} \ln(t)e^{ -t } \, dt
\displaystyle\lim\limits_{ t \to +\infty } t^{2} \ln(t) e^{ -t } = \lim\limits_{ t \to +\infty } \frac{t^{2} \ln(t)}{e^{ t }}
Donc \displaystyle\int_{1}^{+\infty} \ln(t)e^{ -t } \, dt
est convergente
Conclusion
Puisque \displaystyle\int_{0}^{1} \ln(t)e^{ -t } \, dt
et \displaystyle\int_{1}^{-\infty} \ln(t)e^{ -t } \, dt
convergentent, on conclut que \displaystyle\int_{0}^{+\infty} \ln(t)e^{ -t } \, dt
converge.
h)
H = \displaystyle\int_{0}^{+\infty} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \, dt
$$\begin{align}
H &= \displaystyle\int_{0}^{+\infty} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} , dt \
&= \int_{0}^{1} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} , dt + \int_{1}^{+\infty} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} , dt
\end{align}$$
On sait que :
\ln(1+t) \sim_{+\infty} \ln(t)
(au voisinage de+\infty
)\ln(1+t) \sim_{o} t
(au voisinage de0
)
Convergence de \displaystyle\int_{0}^{1} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \, dt
On sait que :
\displaystyle \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \sim \frac{t}{\frac{3}{2}} = \frac{1}{t^{\frac{1}{2}}}
Or, par le critère de Riemann, on sait que \displaystyle\int_{0}^{1} \frac{1}{t^{\frac{1}{2}}} \, dt
converge car \frac{1}{2} < 1
Donc, par équivalence, on sait que \displaystyle \int_{0}^{1} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \, dt
converge.
Convergence de \displaystyle\int_{1}^{+\infty} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \, dt
on a : \displaystyle\int_{1}^{+\infty} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \, dt = \int_{1}^{e} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \, dt + \int_{e}^{+\infty} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \, dt
\displaystyle\int_{1}^{e} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \, dt
est une intégrale classique, donc finie
\displaystyle\int_{e}^{+\infty} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \, dt
possède une singularité en +\infty
On sait que :
\frac{\displaystyle\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \sim_{+\infty} \frac{\ln(t)}{t^{\frac{3}{2}}}
or, \displaystyle\frac{\ln(t)}{t^{\frac{3}{2}}} = \frac{1}{t^{\frac{3}{2}}\times(\ln(t))^{-1}}
(intégrale de Bertrand)
On sait par le critère de Bertrand que \displaystyle\int_{e}^{+\infty} \frac{1}{t^{\frac{3}{2}} \times (\ln(t))^{-1}} \, dt
converge.
Donc, par équivalence, on sait que \displaystyle\int_{e}^{+\infty} \frac{\ln(1 + t)}{t^{\frac{3}{2}}} \, dt
converge aussi
Alors, \displaystyle\int_{1}^{+\infty} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \, dt
converge.
Conclusion
Puisque toutes les parties de sa décomposition convergent, on sait que \displaystyle\int_{0}^{+\infty} \frac{\ln(1+t)}{t^{\frac{3}{2}}} \, dt
converge.
i)
\displaystyle I = \int_{-\infty}^{+\infty} \frac{\ln(1 + t^{2})}{1+t^{2}} \, dt
\displaystyle I = \int_{-\infty}^{0} \frac{\ln(1+t^{2})}{1+t^{2}} \, dt + \int_{0}^{+\infty} \frac{\ln(1+t^{2})}{1+t^{2}} \, dt
\displaystyle t \mapsto \frac{\ln(1+t^{2})}{1+t^{2}}
est une fonction paire, donc \displaystyle\int_{-\infty}^{0} \frac{\ln(1+t^{2})}{1+t^{2}} \, dt = - \int_{0}^{+\infty} \frac{\ln(1+t^{2})}{1+t^{2}} \, dt
[!info] Démonstration avec un changement de variable On utilise la formule fondamentale du changement de variable :
\boxed{\displaystyle\int_{a}^{b} g(f(t)) f'(t) \, dt = \int_{f(a)}^{f(b)} g(x) \, dx}
Ici, on a :
Donc : \displaystyle\int_{-\infty}^{+\infty} \frac{\ln(1+t^{2})}{1+t^{2}} \, dt = 2 \int_{0}^{+\infty} \frac{\ln(1+t^{2})}{1+t^{2}} \, dt
Au voisinage de +\infty
: \displaystyle\frac{\ln(1+t^{2})}{1+t^{2}} \sim_{+\infty} \frac{\ln(t^{2})}{t^{2}} = \frac{2\ln(t)}{t^{2}}